Ενότητα 9
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ – Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΕΝΟΤΗΤΑ 9
Θεωρητικά στοιχεία
ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΜΕΤΟΧΕΣ
*Συντακτικά οι μετοχές είναι τριών ειδών, επιθετικές ή αναφορικές, κατηγορηματικές και επιρρηματικές.
Επιρρηματικές χαρακτηρίζονται οι μετοχές που μας δίνουν μια επιρρηματική σχέση. Αυτές είναι: χρονικές, αιτιολογικές, υποθετικές, εναντιωματικές, τελικές και τροπικές. Όλες, εκτός από τις τροπικές ισοδυναμούν, αντικαθιστούν και μεταφράζονται με κάποιο είδος δευτερεύουσας πρότασης. Όταν λοιπόν, εμείς έχουμε να χαρακτηρίσουμε μια επιρρηματική μετοχή φέρνουμε κοντά τη μετοχή με το ρήμα και προσπαθούμε να καταλάβουμε το είδος της δευτερεύουσας πρότασης που η μετοχή έχει αντικαταστήσει. Πέρα από το ρήμα που παίζει τον πρώτο ρόλο για το χαρακτηρισμό μιας μετοχής αρκετά μας βοηθάνε και ορισμένα τυπικά χαρακτηριστικά.
Αυτά είναι:
(α) Οι μετοχές σε χρόνο ΕΝΕΣΤΩΤΑ είναι κατά πάσα πιθανότητα ΤΡΟΠΙΚΕΣ.
(β) Οι μετοχές σε χρόνο ΑΟΡΙΣΤΟ είναι κατά πάσα πιθανότητα ΧΡΟΝΙΚΕΣ ή ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΕΣ.
γ) Οι μετοχές σε χρόνο ΜΕΛΛΟΝΤΑ είναι ΤΕΛΙΚΕΣ.
(δ) Όταν μια μετοχή έχει κοντά της κάποιο χρονικό επίρρημα θα είναι κατά πάσα πιθανότητα ΧΡΟΝΙΚΗ.
(ε) Οι ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΕΣ μετοχές όταν δηλώνουν πραγματική αιτιολογία συχνά εκφέρονται με τα ἅτε, οἷον, οἷα + ΜΤΧ ενώ όταν δηλώνουν υποκειμενική αιτιολογία εκφέρονται με το ὡς + ΜΤΧ. Όταν η αιτιολογία είναι ψευδής η αιτιολογική μετοχή εκφέρεται με το ὥσπερ + ΜΤΧ.
(στ) Όταν μια μετοχή έχει κοντά της το καίτοι ή το καίπερ ή το καὶ θα εξετάζουμε μήπως είναι ΕΝΑΝΤΙΩΜΑΤΙΚΗ.
*ΓΕΝΙΚΗ ΑΠΟΛΥΤΗ: Κανονικά μια μετοχή έχει ως υποκείμενό της το υποκείμενο, το αντικείμενο ή μια δοτική προσωπική του ρήματος. Σ’ αυτή την περίπτωση η μετοχή χαρακτηρίζεται συνημμένη. Διαφορετικά, όταν η μετοχή βρίσκεται σε γενική πτώση, δεν αναφέρεται σε κανέναν όρο του ρήματος και ονομάζεται ΑΠΟΛΥΤΗ. Οι απόλυτες μετοχές ως προς το είδος τους είναι επιρρηματικές.
Ασκήσεις
1. Στις επόμενες προτάσεις να βρείτε το είδος της συνημμένης επιρρηματικής μετοχής:
α. Ἦλθον ὀλίγα ἔχοντες χρήματα.
β. Ἀθηναῖοι παρεσκευάζοντο πορευσόμενοι εἰς Κόρινθον.
γ. Ξενοφῶν συγκαλέσας τοὺς στρατηγοὺς ἔλεξε τοιάδε.
δ. Ταῦτα δράσας συμμάχους ἕξεις (=θα έχεις) θεούς.
ε. Τὸ δίκαιον ἔχοντες σύμμαχον ἐνίκων (=νικούσαν)
στ. Ὀλίγοι ὄντες ἐνίκησαν.
ζ. Ἀριστείδης δίκαιος ὢν ἐτιμᾶτο ὑπὸ τοῦ πλήθους.
2. Στις επόμενες προτάσεις να βρείτε το είδος της μετοχής και το ρήμα από το οποίο εξαρτάται.
α. Τισσαφέρνης ἐν Σάρδεσιν ἔτυχεν ὤν.
β. Οὐκ αἰσχύνεται ταῦτα λέγων.
γ. Ἡ ψυχὴ ἄρχεται ἀπολείπουσα τὸ σῶμα.
δ. Οἱ κύκνοι οὐ κάμνουσι (=κουράζονται) μαχόμενοι τοῖς ἀετοῖς.
ε. Οἶδα (=γνωρίζω) τοὺς θεοὺς ἀθανάτους ὄντας.
στ. Μέμνημαι (=θυμάμαι) τοιαῦτα ἀκούσας σου.
3. Να αναγνωρίσετε το είδος των επιρρηματικών μετοχών στις παρακάτω προτάσεις.
α. Οὐ δυνάμενοι τούτων τυχεῖν ἐστράτευσαν ἐπ' αὐτούς.
β. Τοῦτο λέξων ἔρχομαι.
γ. Λῃζόμενοι ζῶσι.
δ.Ταῦτα ποιοῦντες, τὰ δίκαια ψηφιεῖσθε. (= θα αποφασίσετε δίκαια).
ε. Δρυός πεσούσης πᾶς ἀνήρ ξυλεύεται.
στ. Ἅμα ταῦτα εἰπὼν ἀνέστη.
ζ. Οἱ Κερκυραῖοι ὡς νενικηκότες τρόπαιον ἔστησαν.
η. Πορεύεται ἐς Δελφοὺς χρησόμενος τῷ χρηστηρίῳ.
θ. Οὗτος ταῦτα εἰπὼν ἐκαθέζετο.
ι.Ἦλθεν ἔχων ναῦς ὀλίγας.
ια.Συμβουλεύω σοι καίπερ νεότερος ὤν.
ιβ.Χαλεπῶς ἐπορεύοντο οἷα δὴ ἐν νυκτὶ καὶ ἐν φόβῳ ἀπιόντες.
4. Να βρείτε πώς χρησιμοποιείται η μετοχή στα παρακάτω παραδείγματα (ως κατηγορούμενο, επιθετικός, κατηγορηματικός ή επιρρηματικός προσδιορισμός).
α) Ἀδικεῖ Σωκράτης οὕς μὲν ἡ πόλις νομίζει θεοὺς οὐ νομίζων.
β) Οἱ νῦν ὄντες ἄνθρωποι δίκαιοί εἰσιν.
γ) Ἀγησίλαος πατρικὸς ἡμῖν φίλος τυγχάνει ὤν.
δ) Οὗτος ῥᾳδίως ἐλεχθήσεται ψευδόμενος.
ε) Εἰς Δελφοὺς χρησόμενος (= για να ζητήσει χρησμό) τῷ χρηστηρίῳ (=από το μαντείο)πορεύεται.
στ) Ἦλθεν ἐξ Ἀθηνῶν Θυμοχάρης ἔχων ναῦς ὀλίγας.
ζ) Ἐλέησον ἡμᾶς, ὁ αἴρων τὰς ἁμαρτίας τοῦ κόσμου.
η) Ὀρόνταν προσεκύνησαν, καίπερ γιγνώσκοντες ὅτι ἐπὶ θάνατον ἄγοιτο.
5. Να βρείτε τις συνημμένες και απόλυτες επιρρηματικές μετοχές των παρακάτω παραδειγμάτων και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
α) Οὔσης δὲ στενῆς τῆς εἰσόδου οἱ Αθηναῖοι ἵππους τε ἐβδομήκοντα
ἀπολλύουσι (=εξοντώνουν) καὶ τῶν ὁπλιτῶν οὐ πολλούς.
β) Ἦλθον ὀλίγα ἔχοντες χρήματα.
γ) Τῶν γὰρ ἄλλων ἡσυχίαν ἀγόντων (= αδρανούντων) ἀναστὰς αὐτῶν
κατηγόρουν.
δ) Κατηγοροῦσί τινες ἡμῶν ὡς οὐκ ὀρθῶς βουλευομένων.
6. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις κατηγορηματικές μετοχές των παρακάτω παραδειγμάτων (είδος, υποκείμενο, συντακτική θέση, ρήμα εξάρτησης).
α) καπνὸς ἀναφερόμενος (= ὑψούμενος) ἑωρᾶτο.
β) οὐκ ᾔδεσαν (= δεν γνώριζαν) Κῦρον τεθνηκότα.
γ) αἰσχύνομαι ταῦτα λέγων.
δ) θεὸν οὐ λήξομέν ποτε προστάτην ἔχοντες.
ε) ἄρξομαι διδάσκων ἐκ τῶν θείων.
στ) ἐγγὺς τῆς θύρας βαδίζοντές εἰσι.
ζ) ἤκουον δῃουμένην τὴν χώραν.
7. Στις παρακάτω προτάσεις να βρείτε τις επιρρηματικές μετοχές και να τις χαρακτηρίσετε (αιτιολ., χρον., … συνημμένη, απόλυτη).
- Συμβουλεύω σοι καίπερ νεώτερος ὤν.
- Τοῦτο λέξων ἔρχομαι.
- Οὗτος ταῦτα εἰπὼν ἐκαθέζετο.
- Πολλοὶ ὄντες ἐνίκησαν.
- Ἀρταξέρξου βασιλεύοντος ταῦτα ἐγένοντο.
- Οἱ Θηβαῖοι ἐπορεύοντο καίοντες οἰκίας.
- Τούτων οὕτως ἐχόντων βούλομαι ὑμῖν συμβουλεύειν.
- Κῦρος ἀνέβη ἐπὶ τοῦ ὄρους οὐδενὸς κωλύοντος.
- Ὁ Νικίας ταῦτα φοβούμενος ἔστειλεν ἐπιστολήν.
- Ὀλίγοι ὄντες πολλοὺς ἐνίκησαν.
- Ταῦτα ποιοῦντες τὰ δίκαια ψηφίζεσθε.
- Ἀρταξέρξης πείθεται καὶ συλλαμβάνει Κῦρον φονεύσων.
- Ἦλθεν ἐξ Ἀθηνῶν Θυμοχάρης ἔχων ναῦς ὀλίγας.
- Οὐκ ἄν ἦλθον δεῦρο ὑμῶν μὴ κελευσάντων.
- Τὸ δίκαιον ἔχοντες σύμμαχον ἐνίκων.
8. Στις παρακάτω προτάσεις να βρείτε τις κατηγορηματικές μετοχές κι αν αναφέρονται στο υποκείμενο ή στο αντικείμενο του ρήματος από το οποίο εξαρτώνται.
- Ὁ μὲν πρεσβύτερος παρὼν ἐτύγχανεν.
- Ἀδικεῖτε, πολέμου ἄρχοντες καὶ σπονδὰς λύοντες.
- Ἄρξομαι ἀπὸ τῆς ἰατρικῆς λέγων.
- Μέμνημαι καὶ τοῦτο σου λέγοντος.
- Ἀπηγγέλθη Φίλιππον Ἡραῖον τεῖχος πολιορκῶν.
- Ἡμεῖς ἀδύνατοι ὁρῶμεν ὄντες.
- Ἀδικοῦντα Φίλιππον ἐξήλεγξα.
- Ἤκουσε Κῦρον ἐν Κιλικίᾳ ὄντα.
- Οὗτος ἐπιβουλεύων ἡμᾶς φαίνεται.
- Οὐδένα οἶδα μισοῦντα τοὺς ἐπαινοῦντας.
- Πειρασόμεθα ἐλέγχοντες.
- Ἀποδείξω τοῦτον μάρτυρας ψευδεῖς παρεχόμενον.
- Τοῦτο οὐκ αἰσχύνομαι λέγων.
9. Να βρείτε και να χαρακτηρίσετε τις μετοχές (επιθετικές, κατηγορηματικές, επιρρηματικές):
- Ἥδομαι ὑφ’ ὑμῶν τιμώμενος.
- Ξέρξης εἶδεν ἀρτεμισίαν μαχομένην.
- Ἀγησίλαος προσέττατεν αὐτοῖς τοῖς ἄρχουσι πείθεσθαι.
- Ὁ λέγων τοῦτο ψεύδεται.
- Ἦλθεν οὗτος κλέψων τὰ ἐρίφια.
- Θεοῦ θέλοντος ταῦτα ποιήσομεν.
- Ἦλθεν τρέχων ἐκ Μαραθῶνος.
- Ἀδικίαν ἐπράξατε λύσαντες τὰς σπονδὰς.
- Οἱ δικασταὶ ἤκουσαν τῶν μαρτύρων λεγόντων.
- Οὐκ αἰσχύνομαι μανθάνων καίτοι γέρων ὤν.
- Κλέαρχος πέμπων ἄγγελον ἔλεγεν θαρρεῖν.
- Διωκόμενοι ὑπὸ τῶν βαρβάρων ἐπορευόμεθα διὰ τοῦ πεδίου.
- Αἰσχύνομαι οὐ βοηθήσας.
- Θηβαῖοι λύσαντες τὰς σπονδὰς ἐστράτευσαν ἐπὶ Πλάταιαν.
- Ἐγώ εἰμι αἴτιος τῶν ὑπὸ τῶν Μήδων ποιουμένων.
- Εἰσήλθετε ὑμεῖς καίπερ οὐκ ἐπιτρέποντος τοῦ νόμου.
- Οἱ Λακεδαιμόνιοι οὐκ ἐπαύσαντο τὰς πόλεις πολιορκοῦντες.
- Ἦλθον κρυφίως κλέψοντες τὸν ἵππον.
- Ἐβούλετο ἐντυχεῖν τοῖς γεγραφόσιν.
- Ἥρπαζον οἱ Πέρσαι ὡς ἤδη πάντα νικῶντες.
