Ο ενεστώτας και ο παρατατικός των συνηρημένων ρημάτων σε –εω

 

Θεωρία

Α. Πως σχηματίζεται ο ενεστώτας και ο παρατατικός των συνηρημένων ρημάτων της β΄ τάξης, των ρημάτων σε –εω;

Οι συναιρέσεις που γίνονται είναι οι ακόλουθες:

ε+ε = ει                    ε+ο = ου                 ε+η = η                    ε+ω = ω

ε+ει = ει                   ε+ου = ου               ε+ῃ = ῃ                    ε+οι = οι

 

καταλήξεις:

Α’ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ

	Ενεστώτας	Παρατατικός
οριστική	(ποιέω) ποιῶ (ποιέεις) ποιεῖς (ποιέει) ποιεῖ (ποιέομεν) ποιοῦμεν (ποιέετε) ποιεῖτε (ποιέουσι) ποιοῦσι(ν) (ποιέετον) ποιεῖτον (ποιέετον) ποιεῖτον	(ἐποίεον) ἐποίεις (ἐποίεες) ἐποίει (ἐποίεε) ἐποίει (ἐποιέομεν) ἐποιοῦμεν (ἐποιέετε) ἐποιεῖτε (ἐποίεον) ἐποίουν (ἐποιέετον) ἐποιεῖτον (ἐποιεέτην) ἐποιείτην
υποτακτική	(ποιέω) ποιῶ (ποιέῃς) ποιῇς (ποιέῃ) ποιῇ (ποιέωμεν) ποιῶμεν (ποιέητε) ποιῆτε (ποιέωσι) ποιῶσι(ν) (ποιέητον) ποιῆτον (ποιέητον) ποιῆτον
ευκτική	α’ τύπος ἐνικοῦ: (ποιέοιμι) ποιοῖμι (ποιέοις) ποιοῖς (ποιέοι) ποιοῖ ἤ β’ τύπος ἐνικοῦ: (ποιεοίην) ποιοίην (ποιεοίης) ποιοίης (ποιεοίη) ποιοίη (ποιέοιμεν) ποιοῖμεν (ποιέοιτε) ποιοῖτε (ποιέοιεν) ποιοῖεν (ποιέοιτον) ποιοῖτον (ποιεοίτην) ποιοίτην
προστακτική	- (ποίεε) ποίει (ποιεέτω) ποιείτω - (ποιέετε) ποιεῖτε (ποιεόντων) ποιούντων ἤ (ποιεέτωσαν) ποιείτωσαν (ποιέετον) ποιεῖτον (ποιεέτων) ποιείτων
απαρέμφατο	(ποιέεν) ποιεῖν
μετοχή	(ποιέων) ποιῶν (ποιέουσα) ποιοῦσα (ποιέον) ποιοῦν γενική: (ποιέοντος) ποιοῦντος (ποιεούσης) ποιούσης (ποιέοντος) ποιοῦντος

Β’ ΜΕΣΗ ΦΩΝΗ

	Ἐνεστωτας	Παρατατικός
οριστική	(ποιέομαι) ποιοῦμαι (ποιέῃ ἤ -ει) ποιῇ ἤ -εῖ (ποιέεται) ποιεῖται (ποιεόμεθα) ποιούμεθα (ποιέεσθε) ποιεῖσθε (ποιέονται) ποιοῦνται (ποιέεσθον) ποιεῖσθον (ποιέεσθον) ποιεῖσθον	(ἐποιεόμην) ἐποιούμην (ἐποιέου) ἐποιοῦ (ἐποιέετο) ἐποιεῖτο (ἐποιεόμεθα) ἐποιούμεθα (ἐποιέεσθε) ἐποιεῖσθε (ἐποιέοντο) ἐποιοῦντο (ἐποιέεσθον) ἐποιεῖσθον (ἐποιεέσθην) ἐποιείσθην
υποτακτική	(ποιέωμαι) ποιῶμαι (ποιέῃ) ποιῇ (ποιέηται) ποιῆται (ποιεώμεθα) ποιώμεθα (ποιέησθε) ποιῆσθε (ποιέωνται) ποιῶνται (ποιέησθον) ποιῆσθον (ποιέησθον) ποιῆσθον
ευκτική	(ποιεοίμην) ποιοίμην (ποιέοιο) ποιοῖο (ποιέοιτο) ποιοῖτο (ποιεοίμεθα) ποιοίμεθα (ποιέοισθε) ποιοῖσθε (ποιέοιντο) ποιοῖντο (ποιέοισθον) ποιοῖσθον (ποιεοίσθην) ποιοίσθην
προστακτική	- (ποιέου) ποιοῦ (ποιεέσθω) ποιείσθω - (ποιέεσθε) ποιεῖσθε (ποιεέσθων) ποιείσθων ἤ (ποιεέσθωσαν) ποιείσθωσαν (ποιέεσθον) ποιεῖσθον (ποιεέσθων) ποιείσθων
απαρέμφατο	(ποιέεσθαι) ποιεῖσθαι
μετοχή	(ποιεόμενος) ποιούμενος (ποιεομένη) ποιουμένη (ποιεόμενον) ποιούμενον

 

Β. Πως συναιρούνται τα ρήματα σε –εω με μονοσύλλαβο θέμα:

Ø  Τα ρήματα σε –εω που έχουν μονοσύλλαβο θέμα συναιρούνται μόνο όπου μετά το χαρακτήρα –ε- υπάρχει άλλο – ε— ή –ει-,

π.χ., πλέω - πλεῖς, πλεῖ, πλεόμεν, πλεῖτε, πλέουσι(ν).

Τέτοια ρήματα είναι τα: δέω, ζέω, θέω, νέω, ξέω, πλέω, πνέω, ῥέω, χέω.

Ø  Το ρήμα δέομαι έχει το β΄ ενικό πρόσωπο της οριστικής ενεστώτα ασυναίρετο: δέει.

Ø  Εκτός από το ρήμα δέω (= έχω ανάγκη), υπάρχει και το ρήμα δέω - ῶ (= δένω) που συναιρείται σε όλους τους τύπους: δῶ, δεῖς, δεῖ, δοῦμεν, δεῖτε, δοῦσι(ν).

Ø  Τα ρήματα σε –εω με μονοσύλλαβο θέμα ανεβάζουν τον τόνο στο β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής ενεστώτα της ενεργητικής φωνής, όταν είναι σύνθετα,

π.χ., πλεῖ - ἒκπλει.

 

Οι άλλοι χρόνοι

      Το ε εκτείνεται σε η:

μέλλοντας:                       ποιήσω    ποιήσομαι

αόριστος:                         ἐποίησα   ἐποιησάμην

παρακείμενος:                πεποίηκα  πεποίημαι

υπερσυντέλικος:            ἐπεποιήκειν  ἐπεποιήμην

      διατηρούν το ε:

αἰνῶ - αἰνέσω - αἰνέσομαι

ἐπαινῶ - ἐπαινέσω

καλῶ - καλέσω

 

      διατηρούν το ε και παίρνουν σ πριν το θ, μ, τ:

αἰδοῦμαι - αἰδέσομαι (μέσος μελλ.) - ᾐδέσθην (παθ. Αορ.)

ἀλῶ - ἀλέσω (μελλ.) - ἠλέσθην (παθ. Αορ.)

ἀρκῶ - ἀρκέσω (μελλ.) - ἠρκέσθην (παθ. Αορ.)

τελῶ - τελέσω (μέλλ.) - ἐτελέσθην (παθ. Αορ.)

πλέω – πλεύσομαι (μελλ.) – πέπλευσμα (πρκ.)

 

 

 

 

 

Ασκήσεις

1.      να συμπληρώσετε τα κενά με το ζητούμενο τύπο:

1        Οὑ βουλομένων δέ τῶν Μηθυμναίων ...............................(απρμφ. ενεστ. του ρ. προχωρῶ), προσβαλών.................. (γ΄εν. πρόσωπο οριστ. ενεστ. του ρ. αἱρῶ) τήν πόλιν κατά κράτος.

2        αὐτοί δ΄............................... (γ΄πληθ. πρόσωπο οριστ. παρατ. του ρ. ἐγκαλῶ) ἐμοί ὡς μάλλον μέλλοι μοι ὅπως τά σά καλῶς ἔχει ἤ ὅπως τά ἑαυτῶν.

3        Τιμασίων δέ καί οἱ ἱπεῖς ἔχοντες τούς ἡγεμόνας καί προελαύνοντες ἐλάθανον αὐτούς ἐπί τῷ λόφῳ γενόμενοι ε0´νθα...................... (γ΄πληθ. πρόσωπο οριστ. παρατ. του ρ. πολιορκοῦμαι) οἱ Ἕλληνες.

4        Καί............................ (γ΄πληθ. πρόσωπο οριστ. ενεστ. του ρ. ἀφικνοῦμαι) πορευόμενοι εἰς Κερασοῦντα τριταῖοι.

5        Ἤν οὖν............................... (β΄πληθ. πρόσωπο υποτ. ενεστ. του ρ.  σωφρονῶ), τοῦτον  τἀναντία ποιήσατε ἤ τούς κύνας................... (γ΄πληθ. πρόσωπο οριστ. ενεστ. του ρ. ποιῶ).

6        Ὁ μέν δή Ξενοφῶν πὕτω θυσάμενος οἶς ἀνεῖλεν ὁ θεός ........................ (γ΄ενικό πρόσωπο οριστ. παρατ. του ρ. ἐκπλέω).

7        καί φίλον νομίζοντας Λακεδαιμόνιοι ἕπεσθαι καί κατά γῆν καί κατά θάλατταν, ὅποι ἄν ..................... (γ΄πληθ. πρόσωπο υποτ. ενεστ. του ρ. ἡγοῦμαι).

 

 

2.      Να συμπληρώσετε τον πίνακα και να γράψετε τα αντίστοιχα απαρέμφατα και μετοχές:

οριστική	υποτακτική	ευκτική	προστακτική
βοηθοῦμεν
	καλῆτε
			πολεμείτω
		Πονοῖεν
μισεῖτε
	ὠφελῇς
		αἰτοίη
ἡγεῖται

 

3.      Να γράψετε τον παρατατικό στα ακόλουθα ρήματα: ἀγανακτῶ, λαλῶ, ὠφελῶ, ἱκνοῦμαι, κρατοῦμαι, ἐπαινοῦμαι.