Συνηρημένα ρήματα Ο ενεστώτας και ο παρατατικός των συνηρημένων ρημάτων σε –άω

Θεωρία:

Α. Ποια ρήματα λέγονται συνηρημένα ή περισπώμενα;

Συνηρημένα, λέγονται τα φωνηεντόληκτα ρήματα της Α΄ συζυγίας που έχουν χρονικό χαρακτήρα –α-, -ε- ή –ο- και συναιρούν (ή αλλιώς παντρεύουν) το φωνήεν αυτό στον ενεστώτα και τον παρατατικό με το φωνήεν ή το δίφθογγο των καταλήξεων,

Π.χ., τιμά-ω          τιμῶ.

Περισπώμενα, ονομάζονται γιατί ο συνηρημένος τύπος του α΄ενικού προσώπου της οριστικής ενεστώτα παίρνει περισπωμένη,

Π.χ., αἱρῶ, τιμῶ, δουλῶ.

 

Β. Ποιες είναι οι τάξεις των συνηρημένων ρημάτων;

ü  στην α’ τάξη ανήκουν όσα λήγουν σε –άω (χαρακτ. α): τιμάω-τιμῶ,

ü  στη β’ τάξη ανήκουν όσα λήγουν σε –έω (χαρακτ. ε): ποιέω-ποιῶ,

ü  στη γ’ τάξη ανήκουν όσα λήγουν σε –όω (χαρακτ. ο): δηλόω-δηλῶ.

 

Γ. πως τονίζονται τα συνηρημένα ρήματα;

v  Η συνηρημένη λήγουσα, όταν τονίζεται παίρνει περισπωμένη,

π.χ., τιμάεις - τιμᾷς

v  Μια συνηρημένη συλλαβή παίρνει οξεία, όταν πριν τη συναίρεση, η δεύτερη από τις συλλαβές που συναιρούνται είχε οξεία,

π.χ., τιμαέσθω – τιμάσθω.

v  Όπως τονίζονται απλά, έτσι τονίζονται και σύνθετα,

Π.χ., τίμα, ἐπιτίμα, τιμῶ, ἐπιτιμῶ

v  Εξαιρούνται τα ρήματα σε –έω με μονοσύλλαβο θέμα.

v  Η συλλαβή που προκύπτει από συναίρεση είναι μακρόχρονη.

 

Δ. Πως σχηματίζεται ο ενεστώτας και ο παρατατικός των συνηρημέων ρημάτων της α΄ τάξης, των ρημάτων σε –άω;

α+ε = α                                       α+ω = ω                                   α+οι = ῳ

α+η =α                                        α+ει = ᾳ                                    α+ου = ω

α+ο = ω                                      α+ῃ = ᾳ

προσοχή

 

 

καταλήξεις

Α’ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ

 

	Ενεστώτας	Παρατατικός
οριστική	(τιμάω) τιμῶ (τιμάεις) τιμᾷς (τιμάει) τιμᾷ (τιμάομεν) τιμῶμεν (τιμάετε) τιμᾶτε (τιμάουσι) τιμῶσι(ν)	(ἐτίμαον) ἐτίμων (ἐτίμαες) ἐτίμας (ἐτίμαε) ἐτίμα (ἐτιμάομεν) ἐτιμῶμεν (ἐτιμἀετε) ἐτιμᾶτε (ἐτίμαον) ἐτίμων
υποτακτική	(τιμάω) τιμῶ (τιμάῃς) τιμᾷς (τιμάῃ) τιμᾷ (τιμάωμεν) τιμῶμεν (τιμάητε) τιμᾶτε (τιμάωσι) τιμῶσι(ν)
ευκτική	α’ τύπος ἐνικοῦ: (τιμάοιμι) τιμῷμι (τιμάοις) τιμῷς (τιμάοι) τιμῷ ἤ β’ τύπος ἐνικοῦ: (τιμαοίην) τιμῴην (τιμαοίης) τιμῴης (τιμαοίη) τιμῴη (τιμάοιμεν) τιμῷμεν (τιμάοιτε) τιμῷτε (τιμάοιεν) τιμῷεν
προστακτική	- (τίμαε) τίμα (τιμαέτω) τιμάτω - (τιμάετε) τιμᾶτε (τιμαόντων) τιμώντων ἤ (τιμαέτωσαν) τιμάτωσαν
απαρέμφατο	(τιμάειν) τιμᾶν (ἀπὸ τὸ τιμά-εν)
μετοχή	(τιμάων) τιμῶν (τιμάουσα) τιμῶσα (τιμάον) τιμῶν γενική: (τιμάοντος) τιμῶντος (τιμαούσης) τιμώσης (τιμάοντος) τιμῶντος

 

 

 

 

 

Β’ ΜΕΣΗ ΦΩΝΗ

	Ενεστώτας	Παρατατικός
οριστική	(τιμάομαι) τιμῶμαι (τιμάῃ ἤ -ει) τιμᾷ (τιμάεται) τιμᾶται (τιμαόμεθα) τιμώμεθα (τιμάεσθε) τιμᾶσθε (τιμάονται) τιμῶνται	(ἐτιμαόμην) ἐτιμώμην (ἐτιμάου) ἐτιμῶ (ἐτιμάετο) ἐτιμᾶτο (ἐτιμαόμεθα) ἐτιμώμεθα (ἐτιμάεσθε) ἐτιμᾶσθε (ἐτιμάοντο) ἐτιμῶντο
υποτακτική	(τιμάωμαι) τιμῶμαι (τιμάῃ) τιμᾷ (τιμάηται) τιμᾶται (τιμαώμεθα) τιμώμεθα (τιμάησθε) τιμᾶσθε (τιμάωνται) τιμῶνται
ευκτική	(τιμαοίμην) τιμῴμην (τιμάοιο) τιμῷο (τιμάοιτο) τιμῷτο (τιμαοίμεθα) τιμῷμεθα (τιμάοισθε) τιμῷσθε (τιμάοισθον) τιμῷντο
προστακτική	- (τιμάου) τιμῶ (τιμαέσθω) τιμάσθω - (τιμάεσθε) τιμᾶσθε (τιμαέσθων) τιμάσθων ἤ (τιμαέσθωσαν) τιμάσθωσαν
απαρέμφατο	(τιμάεσθαι) τιμᾶσθαι
μετοχή	(τιμαόμενος) τιμώμενος (τιμαομένη) τιμωμένη (τιμαόμενον) τιμώμενον

 

 

Οι άλλοι χρόνοι

Το α εκτείνεται σε η

μέλλοντας:                τιμήσω                τιμήσομαι

αόριστος:                  ἐτίμησα              ἐτιμησάμην

παρακείμενος:         τετίμηκα             τετίμημαι

υπερσυντέλικος:     ἐτεττιμήκειν       ἐτετίμημαι

 

 

το α εκτείνεται σε α σε όσα ρήματα έχουν ε ή ι ή ρ πριν το χαρακτήρα:

ΡΉΜΑ	ΜΈΛΛΟΝΤΑΣ	ΑΌΡΙΣΤΟΣ	ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ
αἰτιῶμαι	αἰτιάσομαι	ᾐτιασάμην	ᾐτίαμαι
δειλιῶ	δειλιάσω	ἐδειλίασα	δεδειλίακα
ἐῶ	ἐάσω	εἴασα	εἴακα
ἐῶμαι	ἐάσομαι	εἰάθην (παθ. Αορ.)	εἰαμαι
θηρῶ	θηράσω	ἐθήρασα	τεθήρακα
θηρῶμαι	θηράσομαι	ἐθηρασάμην	τεθήραμαι
ἰῶμαι	ἰάσομαι	ἰάθην	ἴαμαι

 

Διατηρούν το βραχύχρονο χαρακτήρα σε α και έχουν σ πριν το θ, μ, τ.

γελῶ - ἐγέλασα (αόριστος) - ἐγελάσθην (παθ. Αορ.) – γεγάλασμαι (πρκ.)

σπῶ - σπάσω (μελλ.) - ἒσπας (αόρ.)

σπῶμαι – σπάσομαι (μελλ.) - ἐσπασάμην (αορ.)

χαλῶ - ἐχάλασα (αορ.) - ἐχαλάσθην (πθ. Αορ.)

 

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Τα ρήματα ζῶ, πεινῶ, διψῶ, και χρῶμαι (=χρησιμοποιώ, μεταχειρίζο-

μαι) έχουν χαρακτήρα η και όχι α (ζή-ω, πεινή-ω, διψή-ω, χρή-ομαι).

Γενικά κλίνονται στον ενεστώτα και τον παρατατικό κατά τα ρήματα

σε –αω, έχουν όμως η, όπου τα ρήματα σε –αω έχουν α:

Το ρήμα ζῶ

Οριστική και υποτακτική ενεστ.: ζῶ, ζῇς, ζῇ, ζῶμεν, ζῆτε, ζῶσι(ν).

Οριστική παρατατικού: ἔζων, ἔζης, ἔζη, ἐζῶμεν, ἐζῆτε, ἔζων.

Ευκτική ενεστ.: ζῴην, ζῴης, ζῴη, ζῶμεν, ζῷτε, ζῷεν.

Προστακτική ενεστ.: ζῆ, ζήτω, ζῆτε, ζώντων/ ζήτωσαν.

Απαρέμφατο ενεστ.: ζῆν, Μετοχή ενεστ.: ὁ ζῶν, ἡ ζῶσα, τὸ ζῶν.

 

Τα ρήματα πεινῶ και διψῶ

Οριστική και υποτ. ενεστ: πεινῶ, πεινῇς, πεινῇ, πεινῶμεν, πεινῆτε,πεινῶσι(ν).

Οριστική παρατ.: ἐπείνων, ἐπείνης, ἐπείνη, ἐπεινῶμεν, ἐπεινῆτε, ἐπείνων.

Ευκτική ενεστ.: πεινῴην, πεινῴης, πεινῴη, πεινῶμεν, πεινῷτε, πεινῶεν.

Προστακτ. ενεστ: πείνη, πεινήτω, πεινῆτε, πεινώντων/πεινήτωσαν

Απαρέμφατο ενεστ.: πεινῆν. Μετοχή ενεστ.: ὁ πεινῶν, ἡ πεινωσα,τὸ πεινων.

Ανάλογα κλίνεται και το ρήμα διψῶ.

 

Το ρ. χρωμαι

Οριστ+ υποτ. ενεστ.: χρῶμαι, χρῇ, χρῆται, χρώμεθα, χρῆσθε, χρῶνται.

Οριστική παρατ.: ἐχρώμην, ἐχρῶ, ἐχρῆτο, ἐχρώμεθα, ἐχρῆσθε, ἐχρῶντο.

Ευκτική ενεστ.: χρῴμην, χρῷο, χρῷτο, χρώμεθα, χρῷσθε, χρῷντο.

Προστ. ενεστ.: χρῶ, χρήσθω, χρῆσθε, χρήσθων ή χρήσθωσαν.

Απαρέμφατο ενεστ.: χρῆσθαι. Μετοχή: ὁ χρώμενος ἡ χρωμένη, τὸ χρώ-

μενον.

 

 

Ασκήσεις

1.      Συμπληρώνω τον πίνακα

οριστική	Υποτακτική	Ευκτική	προστακτική
ἐρωτᾶται
	ἀνιᾷς
		γελῷ
			ἀγαπάτω
	ὁρῶσιν
			κολλᾶτε
		ἐπαιτιῷντο
ὁρᾷς

 

 

2.      Να γραφούν το απαρέμφατα και οι μετοχές ενεστώτα  των παραπάνω ρημάτων, στη φωνή που βρίσκονται.

 

3.      Να σχηματίσετε του υπόλοιπους χρόνους των παρακάτω ρημάτων: γεννῶ, νικῶ, τολμῶ, τελευτῶ, πειρῶ, αἱτιῶμαι, ἀνιῶμαι, ἀγαπῶμαι, ἀποτῶμαι.

 

4.      Να κληθεί ο παρατατικός των εξής ρημάτων: ἀγαπῶ, δαπανῶ, ὁρμῶ, τολμῶμαι, ἀπαντῶμαι, ἐρωτῶμαι.  

 

 

 

 

5.      Να σχηματίσετε τους ρηματικούς τύπους που σας ζητούνται στις παρενθέσεις για το κάθε ρήμα.

ü  ζῶ: ……………… (β΄ ενικό οριστ. ενεστ. & παρατατικού)

ü  ……………………… (γ΄ πληθ. προστακτ. ενεστ.)

ü  …………………… (απαρέμφατο ενεστώτα)

ü  διψῶ: …………………… (β΄ πληθ. οριστ. ενεστ. & παρατατ.)

ü  ……………………. (γ΄ ενικό υποτ. & ευκτ. ενεστώτα)

ü  χρῶμαι: ……………………. (β΄ ενικό προστακτ. ενεστώτα)

ü  …………………. (γ΄ ενικό και β΄ πληθυντ. παρατατικού)