ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΚΑ (Α1,1) (νέο σύστημα - με απαντήσεις) ΕΥΗ ΠΕΠΕ

 

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ 

                                                                   ΕΥΗ ΠΕΠΕ                                                                              

 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΚΑ  (Α1,1)

από το βιβλίο ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ΄ΛΥΚΕΙΟΥ – ΠΛΑΤΩΝ – ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ – ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ (ΝΕΟ ΣΥΣΤΗΜΑ 2019) ΕΥΗ ΠΕΠΕ  

Διδαγμένο Κείμενο 

Η πόλη είναι η τελειότερη μορφή κοινωνίας

 

Ἐπειδὴ πᾶσαν πόλιν ὁρῶμεν κοινωνίαν τινὰ οὖσαν καὶ πᾶσαν κοινωνίαν ἀγαθοῦ τινος ἕνεκεν συνεστηκυῖαν (τοῦ γὰρ εἶναι δοκοῦντος ἀγαθοῦ χάριν πάντα πράτ-τουσι πάντες), δῆλον ὡς πᾶσαι μὲν ἀγαθοῦ τινος στοχάζονται, μάλιστα δὲ καὶ τοῦ κυριωτάτου πάντων ἡ πασῶν κυριωτάτη καὶ πάσας περιέχουσα τὰς ἄλλας. Αὕτη δ' ἐστὶν ἡ καλουμένη πόλις καὶ ἡ κοινωνία ἡ πολιτική.

 

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

 

1. Θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ο Αριστοτέλης εμπειρικός – θετικός φιλόσοφος;

 

(μονάδες 10)

 

2. Να δώσετε τον ορισμό της πόλης, όπως προκύπτει από το απόσπασμα.

 

(μονάδες 10)

 

3. Να εντοπίσετε τον συλλογισμό του Αριστοτέλη με τον οποίο καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η «πόλις» είναι ανώτερη μορφή κοινωνίας και στοχεύει στο ανώτερο από όλα τα αγαθά;.

 

(μονάδες 10)

 

4. Να συμπληρώσετε τα κενά με βάση τις γνώσεις σας από την εισαγωγή του σχολικού βιβλίου.

 

…… χρόνια έμεινε ο Αριστοτέλης στην ……. Μετά τη συμπλήρωση των βασικών …… του κύριο έργο του είχε πια την επιστημονική …… και τη ……. Η διδασκαλία του στην Ακαδημία και οι ιδέες που με αυτήν μετέδιδε στους μαθητές του έφεραν συχνά τον Αριστοτέλη …… με τους συναδέλφους του στην Ακαδημία, τον ……, τον ……, τον …… · ήταν αληθινά αλύπητη μερικές φορές η …… που ασκούσε σε βάρος τους. Και του Πλάτωνα οι …… δεν ξέφυ-γαν από τον έλεγχο του Αριστοτέλη. Τι να πει κανείς για την κριτική που ασκούσε σε βάρος άλλων …… και των …… τους; Έτσι καταλαβαίνουμε πώς συνέβαινε να έχει ο Αριστοτέλης λίγους μόνο ……, πολλούς όμως ……. Ο χαρακτήρας του δεν θα ήταν βέβαια άσχετος με αυτό το γεγονός, σχεδόν όμως τις περισσότερες φορές ήταν η βαθιά του πίστη πως οι δικές του απόψεις βρίσκονταν πιο κοντά στην …… αυτό που τον εξωθούσε στην αυστηρή …… των απόψεων των άλλων· όταν είχε να διαλέξει ανάμεσα στους …… και στην …… –μας το βεβαιώνει ο ίδιος– θεωρούσε «ὅσιον προτιμᾶν τὴν ἀλήθειαν». Πώς να συμπεριφερόταν διαφορετικά ένας άνθρωπος που πίστευε ακράδαντα πως του αληθινού φιλοσόφου γνώρισμα είναι να έχει το κουράγιο ακόμη «καὶ τὰ οἰκεῖα ἀναιρεῖν ἐπὶ σωτηρίᾳ τῆς ἀληθείας», να …… δηλαδή ακόμη και τις πιο …… του απόψεις, αν είναι να σωθεί η αλήθεια;

Διαβάσαμε ως τώρα μερικές ενότητες από το …… βιβλίο των Ηθικών Νικομαχείων, του έργου που ο Αριστοτέλης αφιέρωσε στην μελέτη των επιμέρους αρετών του ανθρώπου, είτε αυτών που σχετίζονται με τη γενικότερη ……του ατόμου και με τον …… του, είτε αυτών που σχετίζονται με το …… του,με τη …… του. Προς τι όμως όλη αυτή η μελέτη; Για ποιον, στην πραγματικότητα, λόγο χρειάζεται να ψάξουμε να βρούμε τι θα πει ανδρεία ή σωφροσύνη, δικαιοσύνη ή φρόνηση; Η απάντηση του Αριστοτέλη στα ερωτήματα αυτά είναι ίδια με την απάντηση που θα έδινε κάθε αρχαίος Έλληνας: «Μα, φυσικά, για να γίνουμε καλοί …… · για να λειτουργήσουμε σωστά μέσα στην ……,ζώντας δίπλα σε όλους τους άλλους …… μας». Μια τέτοια απάντηση αφήνει να φανεί πως τις αρετές ο αρχαίος Έλληνας (ίδια, επομένως, ήταν και του Αριστοτέλη η αντίληψη) δεν τις επιδίωκε για χάρη του εαυτού του· η απόκτηση ή μη απόκτησή τους από το άτομο δεν ήταν μια αποκλειστικά δική του υπόθεση, κάτι δηλαδή που αφορούσε μόνο τον ίδιο. Εκείνο που είχε σημασία για τον αρχαίο Έλληνα ήταν ότι με την …… των αρετών (ή με τη μη …… τους) θα λειτουργούσε τελικά με έναν συγκεκριμένο τρόπο μέσα στην πόλη του: σω-στόν ή λανθασμένο. Καταλαβαίνουμε έτσι ότι η …… φιλοσοφία είναι στην πραγματικότητα μέρος της …… φιλοσοφίας. Ο Αριστοτέλης το δηλώνει ολο-κάθαρα με τον τρόπο που τελειώνει τα Ηθικά του Νικομάχεια: «Τώρα που μιλήσαμε για όλα αυτά, είναι η ώρα να μιλήσουμε και για …… και ……. Τότε θα έχουμε ολοκληρώσει την περὶ τὰ ἀνθρώπινα φιλοσοφία μας. Ας αρχίσουμε λοιπόν τον λόγο μας». Η παράξενη αυτή για τέλος βιβλίου φράση εξηγείται μόνο αν θεωρηθεί πέρασμα σε ένα καινούργιο βιβλίο. Το βιβλίο αυτό είναι τα Πολιτικά. Σ᾿ αυτό, πράγματι, το βιβλίο του Αριστοτέλη ο λόγος είναι για τα θέματα που αυτός εξήγγειλε στο τέλος των Ηθικών Νικομαχείων του.

 

(μονάδες 10)

 

5. α. Να δώσετε από ένα ομόρριζο για τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: περιέχουσα, κυριωτάτου, ὁρῶμεν, συνεστηκυῖαν, εἶναι.

 

β. Να εντοπίσετε τα συνώνυμα των παρακάτω λέξεων στα αρχαία ελληνικά μέσα στο κείμενο: βλέπομεν, καλοῦ, δρῶσι, φανερόν, ὀνομαζομένη.

 

(μονάδες 10)

 

6. Λαμβάνοντας υπόψη σας το περιεχόμενο της διδαχθείσας ενότητας και του ακολούθου αποσπάσματος να εντοπίσετε την τελεολογική αντίληψη του Αριστοτέλη.

 

(μονάδες 10)

 

 

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, ΤΕΧΝΗ ΡΗΤΟΡΙΚΗ

 

Οι άνθρωποι ―ο καθένας ως άτομο αλλά και όλοι μαζί ως κοινότητα― έχουν, σχεδόν όλοι τους, κάποιον σκοπό, που θέλοντας να τον πραγματοποιήσουν επιλέγουν ή αποφεύγουν ορισμένα πράγματα. Για να το πούμε με δυο λόγια, ο σκοπός αυτός είναι η ευδαιμονία και τα μέρη της. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν ―έτσι, για να δώσουμε ένα παράδειγμα― να δώσουμε έναν γενικό ορισμό της ευδαιμονίας και των συστατικών της μερών· γιατί όλες οι προτροπές και όλες οι αποτροπές έχουν να κάνουν με την ευδαιμονία και με ό,τι συμβάλλει σ' αυ-τήν ή εναντιώνεται σ' αυτήν. Γιατί από τη μια πρέπει να κάνουμε καθετί που πραγματώνει την ευδαιμονία ή κάποιο από τα μέρη της, ή καθετί που την αυ-ξάνει, και από την άλλη να μην κάνουμε καθετί που την καταστρέφει, την πα-ρεμποδίζει ή επιφέρει το αντίθετό της.

 

(μετάφραση Λυπουρλή)

 

Αδίδακτο Κείμενο 

 

 

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, ΤΕΧΝΗ ΡΗΤΟΡΙΚΗ 1361b4-15

 

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ:

 

Στο ακόλουθο απόσπασμα από την Τέχνη Ρητορική του Αριστοτέλη διατυπώνεται η άποψη ότι η ευδαιμονία είναι ο σκοπός του ανθρώπου και της πολιτεία και εξηγεί πως αυτή εξασφαλίζεται Στο συγκεκριμένο απόσπασμα παρατίθενται εμπειρικά πα-ραδείγματα για την αρετή κάθε όντος ή πράγματος.

 

σώματος δὲ ἀρετὴ ὑγίεια (ἐστίν), αὕτη δὲ οὕτως ὥστε ἀνόσους εἶναι χρωμένους τοῖς σώμασιν‧ πολλοὶ γὰρ ὑγιαίνουσιν, ὥσπερ Ἡρόδικος λέγεται, οὓς οὐδεὶς ἂν εὐδαιμονίσειε τῆς ὑγιείας διὰ τὸ πάντων ἀπέχεσθαι τῶν ἀνθρωπίνων ἢ τῶν πλείστων. κάλλος δὲ ἕτερον καθ’ ἑκάστην ἡλικίαν ἐστίν. νέου μὲν οὖν κάλλος τὸ πρὸς τοὺς πόνους χρήσιμον ἔχειν τὸ σῶμα τούς τε πρὸς δρόμον καὶ πρὸς βίαν, ἡδὺν ὄντα ἰδεῖν πρὸς ἀπόλαυσιν‧ διὸ οἱ πένταθλοι κάλλιστοι, ὅτι πρὸς βίαν καὶ πρὸς τάχος ἅμα πεφύκασιν‧ ἀκμάζοντος δὲ πρὸς μὲν πόνους τοὺς πολεμικούς, ἡδὺν δ’ εἶναι δοκεῖν μετὰ φοβερότητος‧ γέροντος δὲ πρὸς μὲν πόνους τοὺς ἀναγκαίους ἱκανόν, ἄλυπον δὲ διὰ τὸ μηδὲν ἔχειν ὧν τὸ γῆρας λωβᾶται.

 

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

 

1. Να μεταφραστεί στα νέα ελληνικά το χωρίο: «σώματος δε…πλείστων.»

 

(μονάδες 10)

2. Ποια είναι η αρετή της ομορφιάς του νεαρού ανθρώπου σύμφωνα με το κείμενο;

 

(μονάδες 10)

 

3. Να γραφεί ό,τι ζητείται για τους παρακάτω τύπους:

α. νέου: γενική πληθυντικού στο θηλυκό

β. ὑγιείας: δοτική ενικού

γ. ἀπέχεσθαι: γ’ ενικό ευκτικής του ίδιου χρόνου στην ίδια φωνή

δ. ἡλικίαν: ονομαστική ενικού

ε. πλείστων: ονομαστική πληθυντικού του συγκριτικού στο ίδιο γένος

στ. ἰδεῖν: γ’ ενικό υποτακτικής ίδιου χρόνου και φωνής

ζ. κάλλιστοι: ο ίδιος τύπος στον συγκριτικό

η. ἡδὺν: ο ίδιος τύπος στον συγκριτικό

θ. ἀναγκαίους: ο ίδιος τύπος στο θηλυκό

ι. γῆρας: γενική ενικού

 

(μονάδες 10)

 

4. Να αναγνωριστούν συντακτικά οι παρακάτω τύποι:

α. σώματος

β. ἀρετὴ

γ. ὑγιεία 

δ. τοῖς σώμασι

ε. Ἡρόδικος

στ. οὐδεὶς

ζ. πάντων

η. νέου

θ. πρὸς ἀπόλαυσιν

ι. κάλλιστοι

(μονάδες 10)

 

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

 

 

• Διδαγμένο Κείμενο 

 

1. Ο Αριστοτέλης ήταν φιλόσοφος που συνδύαζε τη θεωρητική φιλοσοφική σκέψη με τη θετική. Ειδικότερα για την προώθηση της σκέψης του χρησιμοποιεί παραδείγματα από την εμπειρία και την παρατήρηση της αντικειμενικής πραγματικότητας. Αυτά αποτελούν βάση για τα λογικά επιχειρήματά του και για την εξαγωγή των συμπερασμάτων του. Ενδεικτική είναι η χρήση στη δοθείσα ενότητα του ρήματος «ὁρῶμεν» και μάλιστα σε α’ πληθυντικό πρόσωπο παραπέμποντας, έτσι, σε κοινή εμπειρική παρατήρηση.

 

2. Σύμφωνα με τον ορισμό του Αριστοτέλη η πόλη είναι μια μορφή ανώτερης κοινωνικής συνύπαρξης «ἡ πασῶν κυριωτάτη», η οποία περιλαμβάνει όλες τις άλλες «πάσας περιέχουσα τὰς ἄλλας» και αποσκοπεί στο ανώτερο από όλα τα αγαθά «τοῦ κυριωτάτου πάντων». Χαρακτηρίζεται, επίσης, ως «ἡ κοινωνία ἡ πολιτική». Όπως προκύπτει από τα παραπάνω η πόλη είναι η οριστέα έννοια, η οποία εντάσσεται στο προσεχές γένος της κοινωνίας («κοινωνίαν τινὰ οὖσαν») και διακρίνεται από τις υπόλοιπες του ίδιου γένους έννοιες λόγω της ειδοποιού διαφοράς της, η οποία είναι το αγαθό στο οποίο αποσκοπεί.

 

3. Ο Αριστοτέλης προκειμένου να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η πόλη είναι μια ανώτερη μορφή κοινωνίας και στοχεύει στο ανώτερο από όλα τα αγαθά καταστρώνει έναν συλλογισμό παραγωγικό με πορεία από το γενικό στο ειδικό. Πιο σχηματικά η μείζων προκείμενη είναι ότι η κάθε κοινωνία - μορφή κοινωνικής συνύπαρξης αποβλέπει σε ένα αγαθό «πᾶσαν κοινωνίαν ἀγαθοῦ τι-νος ἕνεκεν συνεστηκυῖαν», η ελάσσων προκείμενη είναι ότι η πόλη - κράτος είναι μια κοινωνία - μορφή κοινωνικής συνύπαρξης «πᾶσαν πόλιν ὁρῶμεν κοι-νωνίαν τινὰ οὖσαν» και το συμπέρασμα ότι όλες οι κοινωνίες αποβλέπουν σε κάποιο αγαθό –και- η κυριότερη από όλες τις κοινωνίες αποβλέπει στο κυριότατο από όλα τα αγαθά «πᾶσαι μὲν ἀγαθοῦ τινος στοχάζονται» και «τοῦ κυριωτάτου πάντων. Ωστόσο, στο συμπέρασμα αυτό είναι δυνατό να διακρίνουμε ότι το δεύτερο σκέλος ότι η πόλη-κράτος είναι ανώτερη μορφή κοινωνίας που αποβλέπει στο ανώτερο από όλα τα αγαθά υπονοείται από έναν δεύτερο παρα-γωγικό συλλογισμό. Σύμφωνα με αυτόν η μείζων προκείμενη είναι η ότι κάθε κοινωνία - μορφή κοινωνικής συνύπαρξης αποβλέπει σε ένα αγαθό «πᾶσαν κοινωνίαν ἀγαθοῦ τινος ἕνεκεν συνεστηκυῖαν» και η η ελάσσων προκείμενη είναι ότι η πόλη-κράτος είναι ανώτερη μορφή κοινωνικής συνύπαρξης, γιατί εμπεριέχει όλες τις άλλες μορφές κοινωνίας «ἡ πασῶν κυριωτάτη καὶ πάσας περιέχουσα τὰς ἄλλας». Έτσι, προκύπτει το συμπέρασμα ότι η πόλη-κράτος αποβλέπει στο ανώτερο από όλα τα αγαθά «τοῦ κυριωτάτου πάντων».

 

4. Είκοσι, Ακαδημία, σπουδών, έρευνα, διδασκαλία, αντιμέτωπο, Ηρακλείδη, Σπεύσιππο, Ξενοκράτη, κριτική, σχολών, εκπροσώπων, φίλους, εχθρούς, αλήθεια, φίλους, αλήθεια, θυσιάζει, προσωπικές, δεύτερο, συμπεριφορά, χαρακτήρα, μυαλό, διάνοιά, πολίτες, συμπολίτες, απόκτηση, απόκτησή, ηθική, πολιτικής, νόμους, πολιτεύματα.

 

5. α. σχέση, ακύρωση, οπτικός, απόσταση, ουσία.
   • ὁρῶμεν, ἀγαθοῦ, πράττουσι, δῆλον, καλουμένη.

 

6. Ο Αριστοτέλης στη διδαχθείσα ενότητα μελετά το ζήτημα της πόλης καθώς και τις υπόλοιπες μορφές κοινωνικής οργάνωσης τελεολογικά. Ειδικότερα δια-τυπώνει τον ορισμό της πόλης αναφερόμενος στον σκοπό που καλείται να επιτελέσει . Η τελεολογική αντίληψη του φιλοσόφου αναδεικνύεται στα παρακάτω χωρία της ενότητας όπου υποδηλώνεται το τελικό αίτιο: α. όλες οι κοινωνίες έχουν συσταθεί για την επίτευξη ενός σκοπού, του αγαθού «πᾶσαν πόλιν ὁρῶμεν … καὶ πᾶσαν κοινωνίαν ἀγαθοῦ τινος ἕνεκεν συνεστηκυῖαν» και «πᾶσαι μὲν ἀγαθοῦ τινος στοχάζονται», β. όλοι κάνουν τα πάντα για έναν σκοπό, το αγαθό «τοῦ γὰρ εἶναι δοκοῦντος ἀγαθοῦ χάριν πάντα πράττουσι πάντες», γ. η πόλη που είναι ανώτερη μορφή κοινωνίας στοχεύει στο ανώτερο αγαθό, δηλαδή την ευδαιμονία «μάλιστα δὲ καὶ τοῦ κυριωτάτου πάντων ἡ πασῶν κυριωτάτη». Την ίδια άποψη για την ύπαρξη του σκοπού της ευδαιμονίας στην επιτέλεση των πράξεων και των ανθρώπων και των κοινοτήτων δια-τυπώνει ο φιλόσοφος στη Ρητορική του «Οι άνθρωποι ―ο καθένας ως άτομο αλλά και όλοι μαζί ως κοινότητα― έχουν, σχεδόν όλοι τους, κάποιον σκοπό, που θέλοντας να τον πραγματοποιήσουν επιλέγουν ή αποφεύγουν ορισμένα πράγματα. Για να το πούμε με δυο λόγια, ο σκοπός αυτός είναι η ευδαιμονία και τα μέρη της.»

 

• Αδίδακτο Κείμενο 

 

1. Αρετή του σώματος είναι η υγεία, με την έννοια να χρησιμοποιούν το σώμα τους (οι ανθρωποι) χωρίς να αρρωσταίνουν· γιατί πολλοί υγιαίνουν με τον τρόπο που λένε πως υγίαινε ο Ηρόδικος, όμως κανείς δεν θα τους καλοτύχιζε για την υγεία τους, αφού έπρεπε να απέχουν από όλες ή από τις περισσότερες ανθρώπινες απολαύσεις.

 

2. Σύμφωνα με το κείμενο η αρετή της ομορφιάς του νεαρού συνίσταται στο να έχει το σώμα του ικανό για όλους τους κόπους, όπως των αγώνων δρόμου αλλά και των αθλημάτων που απαιτούν δύναμη και ορμή, καθώς επίσης να απο-τελεί για τα μάτια των άλλων την απόλαυση ενός ευχάριστου θεάματος.

 

3. α. νέων, β. ὑγιείᾳ, γ. ἀπέχοιτο, δ. ἡλικία, ε. πλείονες/πλείους/πλέονες/πλέους, στ. ἴδῃ, ζ.καλλίονες, η. ἡδίονα/ἡδίω, θ. ἀναγκαίας, ι. γήρατος / γήρως

 

4. α. γενική κτητική στο «ἀρετὴ», β. υποκείμενο του εννοούμενου ρήματος «ἐστίν», γ. κατηγορούμενο στο «ἀρετὴ», δ. αντικείμενο στη μετοχή «χρωμένους», ε. υποκείμενο στο ρήμα «λέγεται», στ. υποκείμενο στο «ἂν εὐδαιμονίσειε», ζ. κατηγορηματικός προσδιορισμός στο «τῶν ἀνθρωπίνων», η. γενική κατηγορηματική (μέσω του εννοούμενου ρήματος ἐστίν) της ιδιότητας στο «κάλλος», θ. εμπρόθετος προσδιορισμός του σκοπού, ι. κατηγορούμενο στο «πένταθλοι»