Γλωσσολογική επιμέλεια : Hλίας Βαλασκαντζής 

 

δὲν ἔχω ἄλλο στὸ νοῦ μου

πάρεξ ἐλευθερία καὶ γλώσσα[1]…

 

Πόσο εύκολα, πόσο γρήγορα καταφέρατε να αναγνώσετε τον τίτλο; Ή, καλύτερα, πόσο άραγε σας ξένισε η μορφή των γραμμάτων; Οι πάσης φύσεως και καταβολής γλωσσαμύντορες ήδη ακονίζουν τα μαχαίρια τους… Είναι όμως τα πράγματα τόσο τραγικά- από ποιους «κινδυνεύει» η πολύπαθη γλώσσα μας; Το πιθανότερο από τους ίδιους τους υπερασπιστές της. Από όλους όσοι πρωταγωνίστησαν προκαλώντας αιματηρά επεισόδια με αφορμή τη μετάφραση του Ευαγγελίου στη Δημοτική- όλους όσοι ευθύνονται για τους δύο νεκρούς και τους εφτά τραυματίες[2] ως αποτέλεσμα των Ορεστειακών: το αρχαίο κείμενο της τριλογίας του Αισχύλου Ορέστεια μεταφράστηκε σε απλούστερη γλώσσα, «βεβηλώθηκε», και ο βωμός του θεού της καθαρολογίας βάφτηκε με ανθρώπινο αίμα… Ποιος, λοιπόν, ευθύνεται και για την πειθαρχική δίωξη του καθηγητή Ιωάννη Κακριδή, όταν εκείνος εξέδωσε δύο βιβλία του[3] στη Δημοτική και σε μονοτονικό; Άσχετα τα παραδείγματα με το υπό πραγμάτευση θέμα; Όχι, διότι η υπεράσπιση της γλώσσας είναι διαχρονικό ζήτημα…

Το θέμα των Greeklish, και δη και η ορθογράφησή τους αλλά και η καθαυτήν τους χρήση, είναι πολυεπίπεδο και πολύπλοκο. Πολυεπίπεδο, διότι αφορά, στα όρια της λογικής και επιστημονικά- κατά το δυνατό- τεκμηριωμένης προσπέλασής τους, όλα φυσικά τα επίπεδα ανάλυσης της γλώσσας, με μείζονος σημασίας αυτό της μορφολογικής, και πολύπλοκο, διότι, όπως πάντοτε, αγγίζει πολλαπλές κοινωνικοπολιτικές διαστάσεις. Ο Καστοριάδης, ο ελεύθερος Καστοριάδης, προτιμούσε το πολυτονικό σύστημα, με τη δικαιολόγηση ότι μόνο ένα αμιγώς φωνητικό σύστημα γραφής θα απεικόνιζε με ακρίβεια τη Νεοελληνική, και θα μπορούσε να συστήσει συνεπή απάντηση στο όλο ζήτημα της ορθογραφίας- εφόσον αυτό απουσιάζει, γιατί να παραβιαστεί διά του μονοτονικού η ισορροπία στη συνεχή χρήση, διαχρονικά, της Ελληνικής; Μήπως, όμως, η τροχοπέδη αυτή ξεπεράστηκε μέσω των Greeklish; Μήπως ήλθε η ώρα να συνειδητοποιήσουμε την εξέλιξη μιας νέας- γλωσσικής- επανάστασης;

Πολλοί οι χρήστες των Greeklish, πολλές και οι μορφές με τις οποίες αυτά γράφονται. Για το ποια είναι η κοινώς αποδεκτή, για το ποια θα έπρεπε αυτή να είναι, τον πρώτο λόγο έχει η ορθή στοχοθεσία, καθώς και η συνειδητοποίηση των μακροπρόθεσμων ωφελειών. Σε τι ακριβώς χρησιμεύει, επομένως, αυτή η κοινωνιόλεκτος των νέων (ιδίως); Μα, φυσικά, στην ταχύτερη, μαζικότερη και λιγότερο τυπολατρική επικοινωνία τους, στην ανεμπόδιστη, δηλαδή, και από ορθογραφικά στερεότυπα έκφραση όλων όσα η γλώσσα μπορεί να προσφέρει στους ομιλητές της· στην ανεξαρτήτως τεχνολογικού μέσου, και επομένως χώρας, εισαγωγή χαρακτήρων, αλλά και στην, υπό προϋποθέσεις, ικανοποίηση της ανάγκης για ολοκληρωμένη γνώση της φωνητικής ορθογραφίας. Γνώση εξαιρετικά χρήσιμη στα όρια της γλωσσομάθειας- γνώση που αποτελεί εξαιρετική, παντοειδώς προσπελάσιμη, μέθοδο, με αμέσως προσβάσιμο ακριβώς το καθένα φωνητικό φορτίο. Αν υπαχθεί η όλη γλωσσική έκρηξη σε όρια και εξελιχθεί αντιστοίχως, τονίζοντας λεπτομερώς τις φωνητικές διαφοροποιήσεις της Νεοελληνικής, τότε πράγματι όχι μόνο δεν θα συστήσει ως εύρημα ανασταλτικό παράγοντα, αλλά σίγουρα θα ενισχύσει τη γνώση της ομιλίας και της ακουστικής αυτών καθαυτές.

Για το πώς πρέπει να γράφονται τα Greeklish, αρκεί να επισημανθεί ότι η- άκριτη- υποχρέωση γεννά βέβαια την εναντίωση και πως αυτή με τη σειρά της την ανασύνταξη και τον, καθ’ όλα απευκταίο, καταναγκασμό. Δεν εφαρμόζουμε καταναγκαστικούς κανόνες, αλλά προτείνουμε διττώς αιτιολογημένες θέσεις: αιτιολόγηση καταρχάς για τη λειτουργικότητα της προτεινόμενης κοινωνιολέκτου, και, κατ’ επέκταση, για τη δυνατότητα προσφοράς της διεπιστημονικά. Τα Greeklish βέβαια επ’ ουδενί γράφονται με τον προταθέντα τρόπο· είναι όμως δυνατή και αυτή τους η απεικόνιση, και, όπου δεν είναι, θα μπορούσε να καταστεί. Τα όσα προτείνονται αφορούν την πληρέστερη φωνητική, και σίγουρα όχι απλώς φωνολογική, πόσο μάλλον ιστορική, προβολή των ελληνικών χαρακτήρων· και αν μάλιστα η κοινωνιόλεκτος αυτή γράφεται για να εξυπηρετηθεί η απλούστερη επικοινωνία των απανταχού χρηστών της, γιατί, με λίγο κόπο και προσοχή, να μην ικανοποιεί τις ανάγκες ακριβώς συλλήβδην των θιασωτών της;  

Κυκλική, λοιπόν, η αδρομερής αυτή παρουσίαση του σημαντικότατου θέματος των Greeklish: ξεκινά- φυσικά- με έναν κατάλληλο τίτλο, για να επιστρέψει σε αυτόν στο τέλος. Ο τίτλος μάς παρέχει ό,τι περίπου απαιτείται για την κατανόηση της θέσης του γράφοντος- i fonitiki γrafi apeti kali ce akrivi γnosi tis proforas tis Neoelilkis, stin periptosi akrivos pu afti i γrafi protaθi os i kataliloteri ja tin apoδotikoteri xrisi ton Griklis. Με μια περίοδο που έχει μεταγραφεί στην προτεινόμενη απεικόνιση καλύπτεται ικανώς ίσως το ζήτημα αυτό του τρόπου- αν ωστόσο αυτό που προτείνεται είναι το καλύτερο δυνατό, είναι σαφώς συζητήσιμο, αλλά αποτελεί και πρόκληση, ως πρόταση την οποία δύνανται να στηρίξουν και επιχειρήματα από την αμιγώς ιατρική- νευροφυσιολογική- πλευρά. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να μελετηθεί το κατά πόσο η διαρκής παίδευση του νου με την ορθότητα την προφοράς, αλλά και η ανάγκη για καλύτερη απεικόνισή της, και δυνάμει του εκάστοτε φωνητικού περιβάλλοντος, μας καθιστούν πιο ικανούς, περισσότερο λεπτομερειακούς χρήστες της μητρικής μας γλώσσας- η πρόταση αυτή είναι βέβαιο ότι επεκτείνεται, επί τη βάσει μελετών, και σε άλλες γλώσσες. Αν, πάντως, το πολυτονικό μάς εκδικήθηκε (!) διά των μαθησιακών, είναι σαφώς η ώρα να πάρουμε το αίμα μας πίσω…  

                                                                                                                    

Βιβλιογραφία

v  Γλωσσικά Πάρεργα: Γλώσσα και Ορθογραφία- Συζητήσεις της Εποχής [Βιβλίο] / συγγρ. Γιανίδης Ελισαίος. - Αθήνα : Κάλβος, 1970.

v  Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας [Βιβλίο] / συγγρ. Μπαμπινιώτης Γεώργιος. - Αθήνα : Κέντρο Λεξικολογίας, 2005. - Τόμ. Επίτομο : σ. 1019.