Το ρήμα

Το ρήμα

Το ρήμα  είναι το βασικό μέρος του λόγου, το κέντρο της ρηματικής φράσης και της πρότασης. Όταν θέλουμε να χωρίζουμε σε προτάσεις, κοιτάζουμε πρώτα τα ρήματα : όσα ρήματα τόσες και οι προτάσεις. Αλλά και η σύνταξη της πρότασης ξεκινά πάντα από το ρήμα.

Τα χαρακτηριστικά του ρήματος

• Τα πρόσωπα ( α’, β’ ,γ’, όσα και οι προσωπικές αντωνυμίες)
• Οι αριθμοί (ενικός/πληθυντικός)
• Οι χρόνοι (μας δείχνουν πότε έγινε η πράξη ή η ενέργεια στην οποία αναφέρεται το ρήμα -> ενεστώτας/παρατατικός/αόριστος/μέλλοντας/παρακείμενος/υπερσυντέλικος)
• Οι εγκλίσεις (μας δείχνουν την διάθεση του ομιλητή γι’ αυτά που λέει -> η οριστική δηλώνει το σίγουρο, η υποτακτική δηλώνει το προσδοκώμενο, η προστακτική την προσταγή )
• Οι συζυγίες (η συζυγία δηλώνει το κλιτικό παράδειγμα του ρήματος, δηλαδή τη μορφή του στα διάφορα πρόσωπα-> η α’ συζυγία περιλαμβάνει τα ρήματα που τελειώνουν σε –ω ενώ η β’ τα σε -ώ )
• Οι φωνές (και η φωνή δηλώνει την μορφή του ρήματος: η ενεργητική φωνή περιλαμβάνει τα ρήματα σε –ω ενώ η παθητική τα ρήματα σε –μαι)
• Οι διαθέσεις (η διάθεση δηλώνει την σημασία του ρήματος -> η ενεργητική δηλώνει μια πράξη, η ουδέτερη μια κατάσταση, η μέση ότι η ενέργεια του ρήματος γυρνάει στο υποκείμενο του ,και η παθητική ότι κάποιος παθαίνει κάτι)

Οι χρόνοι

Ο χρόνος του ρήματος όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω, μας δείχνουν πότε έγινε η πράξη που δηλώνει το ρήμα. Έτσι, σύμφωνα με το τι δηλώνουν χωρίζονται σε τρεις χρονικές βαθμίδες :

Α) παρόν : στα ελληνικά εκφράζεται μόνο από έναν χρόνο, τον ε ν ε-       σ τ ώ τ α. Ανάμεσα στο παρόν και το παρελθόν βρίσκεται και ο  παρακείμενος.

Β)παρελθόν : παρατατικός, αόριστος και υπερσυντέλικος. Ανάμεσα στο παρόν και το παρελθόν βρίσκεται και ο παρακείμενος.

Γ)μέλλον : μέλλοντας συνοπτικός και στιγμιαίος.

Το ποιόν ενεργείας

Όπως προαναφέραμε, ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του ρήματος είναι ο χρόνος , που δηλώνει το πότε έγινε η πράξη στην οποία αναφέρεται το ρήμα. Το ποιόν ενεργείας είναι ένα άλλο χρονικό χαρακτηριστικό, που μας δείχνει τη διάρκεια της πράξης, αν δηλαδή αυτή είναι εξελισσόμενη (κρατάει πολύ), μοναδική (κρατάει μια στιγμή) ή τετελεσμένη (έχει ήδη συμβεί δηλαδή, πριν από κάτι άλλο).

Έτσι, σύμφωνα με το ποιον ενεργείας τους, οι χρόνοι χωρίζονται στις εξής κατηγορίες :

• Εξακολουθητικοί(η πράξη  που δηλώνουν έχει διάρκεια) : Αυτοί είναι ο ενεστώτας, ο παρατατικός, και ο μέλλοντας εξακολουθητικός.
• Συνοπτικοί (η πράξη που δηλώνουν κρατάει μια στιγμή): Αυτοί είναι ο αόριστος και ο στιγμιαίο μέλλοντας)
• Συντελεσμένοι ( η πράξη που δηλώνουν έχει ήδη ολοκληρωθεί πριν από κάτι άλλο) : αυτοί είναι ο παρακείμενος, ο υπερσυντέλικος και ο συντελεσμένος μέλλοντας.

Σύμφωνα με τις παραπάνω επισημάνσεις, δημιουργείται ο εξής πίνακας :