Τα αχώριστα μόρια

Αχώριστα μόρια : λέξεις που δεν μπορούν να σταθούν μόνες τους στο λόγο.

                                 λαϊκά

Χωρίζονται σε

                         λόγια

Λαϊκά

Α. Στερητικό α (με αλλόμορφα το αν- και το ανα-)                

Δηλώνει στέρηση και γενικά την αντίθετη σημασία απ’ ό,τι το β’ συνθετικό.

(κακός-άκακος, άξιος-ανάξιος, δουλειά-αναδουλειά.)

Β. Ξε- : Δηλώνει είτε το αντίθετο, είτε το πολύ είτε το έξω.

(ξεφεύγω (φεύγω έξω), ξεχειλίζω (βγαίνω έξω από το χείλος)ξεμακραίνω (μακραίνω πολύ) διψάω-ξεδιψάω, βάφω-ξεβάφω)

Γ.Ανά-  : Δηλώνει είτε το πάνω, είτε το ξανά.

(ανασηκώνω (σηκώνω πάνω) αναπαλαιώνω (ξανακάνω παλιό) )

Λόγια

Α. Πρόκειται για αρχαίες προθέσεις :

-αμφί =και από τα δύο (αμφορέας, αμφίβιο, αμφιλεγόμενος)

-δια (-δι)=ανάμεσα (διαβαίνω)

-εις = μέσα (εισέρχομαι, εισβάλλω, είσοδος)

-εν (-εμ, -ελ) =μέσα (έλλογος, εννοώ, εντοιχισμένος)

-ενδό =μέσα (ενδοχώρα )

-επί (-επ, -εφ) = πάνω (έφιππος, επίγειος, επιβίωση)

-περί = γύρω/πολύ (περικυκλώνω ,περιβάλλω/περίφημος, περιζήτητος)

-προ= πριν (προβλέπω, προλέγω, προνοώ)

-υπερ= υπερβολικά (υπερχείλιση, υπερκατανάλωση, υπερπροσπάθεια, υπερκόπωση)

-υπό = κάτω/κρυφά ή λίγο/πίσω (υπόγειος, υπολοχαγός/  υπόκωφος, υποδηλώνω/υποχώρηση)

Β. Πρόκειται για  αρχαίες άκλιτες λέξεις.

-άρτι = νωρίς (αρτιγέννητος)

-αρχί= πρώτος (αρχιερέας, αρχιστράτηγος)

-δυς = κάτι αρνητικό, κακό (δύσκολος, δυστύχημα, δυσπρόσιτος)

-ευ=καλό (εύκολος, ευτυχία, ευδιάθετος)

-αει= πάντα (αεικίνητος, αειθαλής)

-ημί= μισό (ημισέληνος, ημίθεος)

-ομό=έχει κάτι κοινό (ομόθρησκος, όμορος, ομοϊδεάτης)

-σύν (συγ-,συρ-συμ-συλ-συγκ)=μαζί (συμφοιτητής, συνεννοούμαι,συλλαλητήριο,συγκεντρώνω,συρράπτω)