Πνεύματα
Ἀλλὰ ποιό ἀπὸ τὰ δύο πνεύματα;
Δύο τινά: πρῶτον, οἱ πιὸ πολλὲς λέξεις παίρνουν ψιλή· δεύτερον, αὐτὲς ποὺ παίρνουν δασεία εἶναι μὲν ἀριθμητικὰ λιγότερες ἀλλὰ δὲν παύουν νὰ εἶναι πολὺ σημαντικὲς καὶ συχνὲς λέξεις τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας.
Γιὰ παράδειγμα, δασύνονται:
- οἱ ἄτονες λέξεις ὁ, ἡ, οἱ, αἱ, ὡς·
- οἱ σύνδεσμοι καὶ ἀντωνυμίες ποὺ ἀρχίζουν ἀπὸ ὄμικρον: ὅπου, ὅπως, ὅποτε, ὅταν, ὅτι, ὅ,τι, ὅποιος, ὅσος, κ.λπ.·
- τὰ ἀριθμητικὰ ἕνας, ἕξι, ἑπτά, ἑκατό.
Καὶ ἕνας ἀπαραβίαστος (τουλάχιστον ὅσον ἀφορᾶ στὰ νέα ἑλληνικὰ) κανόνας: ὅλες οἱ λέξεις ποὺ ἀρχίζουν ἀπὸ ὕψιλον παίρνουν δασεία: ὕπνος, ὕλη, ὕμνος, ὕστερα, ὑγεία, κ.λπ.
.
|
Α |
Ε |
Η |
Ι |
Ο |
Υ |
Ω |
|
ἁβρός |
ἑαυτός |
ἥβη |
ἱδρύω |
ὁδηγός |
Υἱοθετῶ |
ὡς |
|
ἅγιος |
ἕβδομος |
ἡγεμόνας |
ἱδρώτας |
ὁδός |
Υἱοθεσία |
ὥρα |
|
ἁγνός |
Ἕβρος |
ἡγούμενος |
ἱερός |
Ὁλλανδία |
Υἱοθέτηση |
ὡρολόγι |
|
Ἅδης |
ἑδώλιο |
ἡδονή |
Ἱερουσαλήμ |
ὁλόκληρος |
|
ὡροδείκτης |
|
ἀδρός |
ἕδρα |
ἡλικία |
ἱκανός |
ὅλος |
|
ὡραῖος |
|
αἷμα |
εἵλωτας |
ἥλιος |
ἱκετεύω |
ὁμάδα |
|
ὥριμος |
|
Αἷμος |
εἱμαρμένη |
ἡμέρα |
ἱμάτιο |
ὁμαλός |
|
ὥστε |
|
αἵρεση |
εἱρκτή |
ἥμερος |
ἱππικό |
ὅμηρος |
|
|
|
αἱρετός |
εἱρμός |
ἡμεδαπός |
Ἱποκράτης |
Ὅμηρος |
|
|
|
ἁλάτι |
Ἑκάβη |
ἡμι- |
ἱππότης |
ὁμιλία |
|
|
|
Ἁλιάκμονας |
Ἑκάτη |
ἡνίοχος |
ἱστορία |
ὅμιλος |
|
|
|
ἁλιεία |
Ἕκτορας |
ἥπατα |
ἱστός |
ὁμίχλη |
|
|
|
Ἁλικαρνασσός |
Ἑλένη |
Ἥρα |
|
ὅμοιος |
|
|
|
ἁλίπαστος |
ἕλικας |
Ἡρακλῆς |
|
ὅμως |
|
|
|
ἁλίπεδο |
Ἑλικώνας |
Ἡρόδοτος |
|
ὅπλο |
|
|
|
ἅλμα |
ἕλκος |
ἥρωας |
|
ὅποιος |
|
|
|
Ἁλόνησος |
ἑλκύω |
Ἡσίοδος |
|
ὁποῖος |
|
|
|
ἁλτῆρες |
Ἕλλη |
ἥσυχος |
|
ὁπότε |
|
|
|
ἁλυκή |
Ἕλληνας |
ἥττα |
|
ὅπου |
|
|
|
ἁλυσσίδα |
ἕλος |
Ἥφαιστος |
|
ὅπως |
|
|
|
ἁλώνι |
ἑνώνω |
|
|
ὅραση |
|
|
|
ἅλωση |
ἑξῆς |
|
|
ὁρίζω |
|
|
|
ἅμα |
ἕρμαιο |
|
|
ὅριο |
|
|
|
ἁμάξι |
ἑρμηνεύω |
|
|
ὅρκος |
|
|
|
ἁμαρτάνω |
Ἑρμῆς |
|
|
ὅρμος |
|
|
|
ἅμιλλα |
Ἑρμιόνη |
|
|
ὁρμῶ |
|
|
|
ἁπαλός |
ἕρπω |
|
|
ὅρος (ὁ) |
|
|
|
ἁπλός |
ἑσμός |
|
|
ὅσιος |
|
|
|
ἅρμα |
ἑσπερινός |
|
|
ὅσος |
|
|
|
ἅρμη |
ἑστία |
|
|
ὅταν |
|
|
|
ἁρμόζω |
ἑστιατόριο |
|
|
ὅτι |
|
|
|
ἁρμός |
ἑταῖρος |
|
|
ὅ,τι |
|
|
|
ἁρπάζω |
ἕτοιμος |
|
|
|
|
|
|
ἁφή |
εὑρετήριο |
|
|
|
|
|
|
ἁψίδα |
|
|
|
|
|
|
|
ἁψίθυμος |
|
|
|
|
|
|
Ἐὰν δὲν ξέρετε ἂν μιὰ λέξη δασύνεται, δοκιμάστε νὰ τῆς προσθέσετε κάποιο συνθετικὸ ποὺ νὰ τελειώνει μὲ π, τ ἢ κ. Ἂν αὐτὸ γίνει φ, θἢ χ ἀντίστοιχα, τότε ἡ λέξη δασύνεται. Ὀνομάζουμε μάλιστα τὰ σύμφωνα αὐτὰ «δασέα»· ἄλλωστε καὶ οἱ ξένοι ποὺ μεταγραμματίζουν τὰ ἑλληνικὰ ὡς: π→p τ→t κ→c προσθέτουν ἕνα h γιὰ τὰ ἀντίστοιχα δασέα σύμφωνα: φ→ph θ→th χ→ch.
Τὰ Δίχρονα.
Τὸ α, ι, υ λέγονται δίχρονα φωνήεντα.
α. Τα δίχρονα α, ι, υ στὴν παραλήγουσα τῶν ουσιαστικών είναι βραχύχρονα. Εξαιρείται τὸ Κωνσταντίνος.
β. Τὰ δίχρονα α, ι, υ στὴν παραλήγουσα τῶν επιθέτων είναι βραχύχρονα.
γ. Τὸ (α) στὴ λήγουσα τῶν αρσενικών καὶ θηλυκών ονομάτων (ουσιαστικών καὶ τῶν επιθέτων) είναι μακρό.
δ. Τὸ (-α) στὴ λήγουσα τῶν ουδέτερων ονομάτων είναι βραχύχρονο.
ε. Τὸ (-α) στὴ λήγουσα τῶν ουδέτερων ονομάτων (ουσιαστικών καὶ επιθέτων) καὶ τῶν ουδετέρων αντωνυμιών είναι βραχύ.
στ. Τὸ (-α) στὴ λήγουσα τῶν επιρρημάτων εἶναι βραχύ.
ζ. Τὸ άτονο (-α) στὴ λήγουσα τῆς οριστικής τῶν ρημάτων είναι βραχύ.
η. Τὸ (-α) στὴ λήγουσα τῶν ρημάτων, ὅταν τονίζεται, εἶναι μακρόχρονο.
θ. Τὸ ἄτονο (-α) στὴ λήγουσα τῆς προσταχτικής τῶν ρημάτων είναι μακρό.
ι. Τὸ (α) στὴν παραλήγουσα τῶν ρημάτων είναι βραχύ. Εξαιρούνται καὶ ἔχουν τὸ (α) μακρὸ στὴν παραλήγουσα:
Οἱ καταλήξεις τοῦ ενικό: -ᾶμαι, -ᾶσαι, -ᾶται.
Οἱ καταλήξεις τοῦ πληθυντικοῦ: -ᾶμε, -ᾶτε, -ᾶνε.
ια. Τὸ (-ι) στὴ λήγουσα τῶν οὐδετέρων οὐσιαστικῶν εἶναι πάντοτε μακρό.
ιβ. Τὸ (-ι) καὶ τὸ (-υ) στὴν παραλήγουσα τῶν ρημάτων εἶναι βραχύ.
